Guy Debord – Het is Spectakel

Als je grip wil krijgen op je organisatie lijkt het me goed je organisatie regelmatig te bezien van een afstand. En dan ook een denkkader te nemen ter afwisseling. Wat bedoel ik daarmee? Dat je probeert op andere manieren naar wat er tussen de kantoor muren en daarbuiten gebeurd gadeslaat. Je kan bijvoorbeeld gaat letten op hoe mensen met mekaar omgaan. Je kan kijken naar hoe de geldstromen lopen en zo meer. Steeds geeft dat wel dat je een koker visie krijgt, wat je gaat opvallen is waar je naar zoekt.

Stel je bekijkt je organisatie als een Theater. Een Spektakel opvoering.

Jaren geleden dacht een Guy Debord ook zo. Hij leefde van 1931 tot 1994 en was een Franse marxistische theoreticus, filosoof, filmmaker en een prominente figuur in de Situationistische Internationale. Dat was een radicale politieke en kunstzinnige beweging die actief was van de late jaren 1950 tot de vroege jaren 1970. Hij is het meest bekend om zijn boek ‘The Society of the Spectacle’ die hij schreef in 1967 en waarin hij betoogt dat de moderne samenleving wordt gedomineerd door beelden en representaties, die de echte sociale relaties tussen mensen vervangen. Zijn werk heeft een diepgaande invloed gehad op culturele kritiek en postmoderne theorieën.

Er actueel denk ik. Anno 2025 zou je kunnen zeggen dat beelden onze informatiebron zijn. Van kranten lezen, dus tekst tot je nemen, vroeger, gaan mensen nu af op plaatjes, video’s met wat muziek en weinig tekst.

Nou en? Een beeld is voor vele uitleg vatbaar. Wat jij denkt als je een sneeuwvlok ziet is wat anders dan wat een Eskimo ziet. Als jullie beide een tekst zouden lezen die een sneeuwvlok beschrijft gaat dat verschil minder zijn denk ik.

Daarnaast is dat plaatje soms slechts een beeld, een representatie van iets. Neem de Bitcoin die Trump lanceerde. Dat heeft slechts waarde omdat het iets van Trump representeert.

Laten we een kort kijken naar wat die Debord schreef. Het boek ‘The Society of the Spectacle’ bespreekt verschillende kernpunten. Hieronder welke ik selecteerde.

Spektakel als Sociale Relatie. Debord stelt dat het spektakel niet slechts een verzameling beelden is, maar een sociale relatie gemedieerd door beelden. In Jip en Janneke taal: je hebt niet meer een gewoon gesprek met een vriend, maar dat gesprek heeft als grootste onderdeel wat je al zag of bespreekt over wat die vriend geconsumeerd heeft, of wat je van die persoon al op Instagram, Facebook etc gezien hebt. Het spektakel dat jullie beide hebben meegemaakt delen jullie met mekaar. En terwijl je dat doet, maak je er weer een spektakel van, want jullie gesprek was natuurlijk in die nieuwe popiejopie coffee zaak van die bekende eigenaresse Irene die koffie uit de hooglanden van Timbuto schenkt. Je maakte er een foto nog van en plaatste die op Insta. Dat is je bewijs.

Vraag je af: gaat een team meeting over de laatste vakantie waar iedereen was of over dingen waar mensen blij van worden of zich zorgen over maken die dichtbij zijn en minder blabla?

Spectakel vervaagd de werkelijkheid. In de spektakelmaatschappij vervangen representaties de echte ervaringen en relaties. Voorbeelden te over. De mevrouw die deed alsof ze van adel was en zo in New York miljoenen wist aan te trekken en uit te geven. Wie je bent is wat je laat zien op Instagram. Dus je bent die altijd lachende, goed uitziende, altijd op dure plekken zijnde persoon. Of niet?

Vraag je af: loopt iedereen te luisteren naar de laatste roddel in je organisatie? Of produceert die graag zelf?

Spektabel leidt tot consumptie en passiviteit. Mensen worden gereduceerd tot passieve consumenten van beelden en goederen, wat leidt tot vervreemding zo schreef Debord. Helemaal waar anno 2025 lijkt me. In een college zal ik het boek van Sandra Matz aanhalen, ‘Mindmasters’. Met als ondertitel: The data-driven science of predicting and changing human behavior. De kern is, zoals we allemaal weten, dat doordat alles van je terug te brengen is in data en die verzameld wordt op centrale plekken, weet software meer over je dan de partner waar je al twintig jaar mee omgaat.

Vraag je af: is je leidinggevende een micro manager? Of is de teamdruk zo? Rekenen we mekaar af op hoeveel assessments zijn gedaan, of over hoeveel studenten we geholpen hebben in totaal? Gaat het over of je lesje goed was, of over dat studenten er iets aan hadden?

Globalisatie en winstmaximalisatie. Het spektakel is een product van kapitalistische productiewijzen, die sociale controle aanzet en conformiteit bevorderd. Massa productie. De pakjes bezorgen die in een auto rondrijdt voor rommel dat 15 Euro kost en slechts kort meegaat. Die rok, dat shirt. Economisch of scale. Niet meer dat naaiwinkeltje uit Milaan.

Ging het gesprek op maandagochtend over wat je gezien had op TV en iedereen zag hetzelfde. Nu gaat dat gesprek anders, want iedereen ziet op Netflix iets anders. Geen gezamenlijke ervaringen delen.

Of neem een krant, die krijgt alleen maar clicks als er iets spectaculairs gebeurd en over geschreven kan worden. Het moet altijd enorm en erg en sensatie zijn. Hoe ik dat in jouw organisatie?

Vraag je af: werken ze op je organisatie in kleine teams waar medewerkers in hun kracht worden gezet? Of is er een lopende band mentaliteit nodig?

Afsluitend

Heerlijk niet, om zo een wat te mopperen, of juist niet. Te bekijken en pas later daar acties aan te verbinden.

Rudolph Regter

1februari 2025