Schopenhauer – Kunst van gelijk krijgen

Gelijk hebben. Heb jij, net zoals ik, altijd. Toch? Of niet? Of soms? Vaak zijn gesprekken nodig om gelijk te krijgen, een beslissing jouw kant op te krijgen. En daarvoor is het handig een bepaalde vorm van gesprekstechniek te hebben of die bij anderen te kunnen zien. Daar gaat deze tekst over. Met de zware lading dat het van een beroemde filosoof komt. Maar daar zou ik me verder niet door laten (mis) leiden. Gewoon vluchtig lezen en kort glimlachen.

Ontstaan van dit artikel. Tweets bestaan niet meer. Maar toen ik deze teksten maken, drie jaar geleden, hadden korte berichtjes nog wel de naam een ‘tweet’ te zijn en die plaatste je dan op twitter. Mijn gedachte toen was series te maken en daar studenten elke dag mee ‘lastig te vallen’. Publiceerde die toen niet, want wie had nu twitter…. Nu dacht ik dat wel te doen, anders verstoffen die maar in mijn computer. Ga het boekje van Schopenhauer in mijn colleges in mei dit jaar laten zien en er meer over vertellen. Nu korte tekstjes om elke dag er één van te lezen of zo. Of met dit blog bericht je avonden en een koffietje mee te vullen.

Leestijd: 3 minuten. Nut: je gespreks- discussie techniek verbeteren.

Deze teksten komen uit het boekje van de filosoof Schopenhauer en ‘De kunst van het gelijk krijgen’.

Waarom wel een leuk en nuttig boekje? Het laat zien hoe retoriek en macht in taal vaak belangrijker zijn dan waarheid. (Denk erg hekenbaar dit jaar. 2025) Het goed kunnen vertellen zeg maar… Het boekje, dit artikel, is een bruikbaar werk voor wie kritisch wil leren denken en retorische trucs wil herkennen en weerleggen. In een politieke, juridische of zelfs dagelijkse context is het boekje van zo lang geleden een briljant hulpmiddel om manipulatie te doorzien. En anno 2025 lijkt me dat een vaardigheid die meer dan ooit nodig is…

Hieronder wat teksten van iemand uit 1830..

Tweet 1 – We zijn niet op zoek naar waarheid: we zijn niet eerlijk.

Eristische dialectiek is de kunst om te discussiëren en wel zo dat men gelijk krijgt, schreef Schopenhauer. In een wat begrijpbare taal:

De a) objectieve waarheid van een uitspraak en b) de goedkeuring van die uitspraak door de spreker en de luisteraar zijn twee verschillende dingen. Waarom is daarin een verschil? Door de slechtheid van mensen. Als we door en door eerlijk zouden zijn dan zouden we bij een debat er slechts op uit zijn de waarheid te vinden. En dat doel heeft niet iedere spreker/luisteraar….

Dus a) de objectieve waarheid is van geen belang. en dan b) de goedkeuring is ook van geen belang. (Euh… anno 2025, wellicht omdat de spreker de macht heeft)

Tweet 2 – Onze ijdelheid dwingt tot argumenteren en niet-luisteren.

Door onze ijdelheid kunnen we er niet tegen niet gelijk te krijgen nadat we een stelling poneren. (Euh… moet opieuw denken aan een president van een groot land…) Het belang van onze ijdelheid is dat wat waar is onwaar moet kunnen lijken en wat onwaar kan zijn, als waar gezien moet gaan worden.

Wie als overwinnaar van de woordenstrijd tevoorschijn komt is dan is dat vaak niet te danken aan de juistheid van die persoon zijn oordeelsvermogen bij het maken van de stelling, maar aan de sluwheid en handigheid waarmee die het verdedigd. Zo schrijft Schopenhauer toen.

Tweet 3 – Wat zit in iedere discussie?

Iedere discussie heeft vaste grondslagen schrijft Schopenhauer. 1. We tonen aan dat de uitspraak niet in overeenstemming is met de aard der dingen, de objectieve waarheid. 2. We vallen de aannames aan of wat uit de stelling volgt (de direct en indirecte weg genoemd).

De directe weg. Bij de directe weg zeggen we a) We tonen aan dat de aannames niet kloppen of b) Dat de gevolgen daarvan niet uit de waarheid volgen.

Bij de indirecte weg. Dan a) Nemen we de uitspraak voor waar aan, maar verbinden die met iets anders waardoor het niet meer waar is. Of we b) Stellen een tegenvoorbeeld, vertellen over gevallen waarin wat de spreker zegt het niet klopt.

Tweet 4. Wat kunstgrepen voor goede gespreksvoering.

Schopenhauwer heeft wat ‘kunstgrepen’ om het gesprek te voeren. Ik haal er een paar uit.

• Kunstgreep 1. Verruiming, je brengt de stelling zo algemeen dat die niet meer klopt.
• Kunstgreep 6. Er zit een cirkel redenatie in de stelling.
• Kunstgreep 8. De ander uit zijn tent lokken en boos maken.
• Kunstgreep 9. Vragen stellen in een volgorde die raar is en om zo de spreker met zijn argument te verwarren.
• Kunstgreep 16. De ander confronteren met een uitspraak van vroeger die anders was dan die nu zegt.

Tweet 5

• Kunstgreep 23. Overdrijven van de uitspraak.
• Kunstgreep 26. Het omdraaien, de retorsio argumenti.
• Kunstgreep 28. Als het argument van een expert komt en dan het publiek (dat onkundig is) een argument laten maken dat alleen te weerleggen is met expert kennis.

Tweet 6

• Kunstgreep 29. De ander gelijk geven, maar direct beginnen over heel iets anders.
• Kunstgreep 30. Het machtsargument.
• Kunstgreep 31. De ander gelijk geven, maar pleitten voor eigen onkunde het te begrijpen.
• Kunstgreep 32. Het argument in een kwaad daglicht zetten en onderbrengen in een slechte categorie.

Tweet 7

• Kunstgreep 35. Het argument dat staat op logica, weerleggen met emotie. Is de logica in het beland van de spreker?
• Kunstgreep 36. De ander overweldigen met een woordenstroom en zo verbijsteren en overbluffen.

Tweet 8

Op een makkelijke manier gezegd wat die Schopenhauer schrijft en straks zijn eigen tekst: je hebt logica, maar als mens 1 met mens 2 het wil hebben over hun ieder apart logica hebben ze communicatie nodig. En met communicatie kan je dingen naast mekaar leggen en zo tot waarheid komen.

Schopenhauer tekst: Logica en dialectiek werden reeds in de oudheid als synoniemen gebruikt, maar zijn anders. Logizesthai is overdenken, nadenken, berekenen. En Dialegesthai is het met mekaar het gesprek onderhouden, een gesprek voeren. De dialectiek is als het ware uitgevonden als scheidsrechter tussen het ware en onware.

Tweet 9. Het kan maar beter onduidelijk zijn of het waar is: dan spreekt men erover.

Of uitspraken naar inhoud waar zijn is altijd veel te onzeker om daaraan een grond voor het onderscheid te ontlenen. En wat het minst zeker is, is steeds onderwerp van gesprek of ruzie. (Kijk naar het nieuws in 2025, veel onzeker, dat geeft veel nieuws..tja…)

Tweet 10. Wat zit je nu te willen? Jij wil dat niet.

Volgens Schopenhauer heeft een mens geen wil. Is de mens een optelsom van historische ervaringen en die bepalen je mening. En dus is steeds een gesprek nodig om meningen bijeen te leggen en dan naar een nieuwe mening toe te gaan.

Rudolph

Lente 2022 geschreven. Gepubliceerd op 13 april 2025.

Naschrift twee weken later: super leuk vond ik het te zien dat iemand het boekje heeft gekocht. Iemand waarvan je niet op eerste gezicht zou denken dat die erg into filosofen zou zijn. Zijn werk vraagt er denk ik wel om, iedereen die met fysieke macht mag omgaan zou naast fysiek ook goed in denkwerk moeten willen zijn. En dat is deze student. Topper!

---

---

P.S. leuke gedachtes toch? Eens daar over een koffie over kletsen? Mooi voor het laatste portfolio dat je maakt voor je studie. Dat is vol proppen met filosofie gedachtes!

Toelichting op het boek en wat achtergrond over de schrijfer.

Het boek ‘De kunst van het gelijk krijgen’ is niet een handboek om te leren om goed te onderhandelen of eerlijke gesprekken te voeren. Het is eerder een ironische richtlijn over hoe mensen in debatten vaak spreekvaardigheid, retorische, trucs gebruiken om hun gelijk te halen – zelfs als ze ongelijk hebben. En ik vond het leuk te lezen, vooral ook omdat het zo kort is.

Wie was Arthur Schopenhauer?

Hij was een Duitse filosoof die leefde van 1788 tot 1860. Hij is bekend als de pessimist onder de filosofen. Hij zag de wereld als een plek vol lijden, verlangen en illusie, en stelde dat het leven in essentie gedreven wordt door een blinde, irrationele kracht die hij ‘de wil’ noemde. (hier zit iets leuks in, in relatie tot andere filosofietjes, over dat in alles een intentie zit)

Heb denk ik alles van deze meneer gelezen en vond het zelf niet zo pessimistisch, eerder realistisch. Voor wat dat woord dan waard is….

Korte levensloop: Geboren in Danzig (nu Gdańsk dat ligt in Polen), in een rijke koopmansfamilie. Werd door zijn vader klaargestoomd voor een handelscarrière, maar koos uiteindelijk voor filosofie. Zijn hoofdwerk, “Die Welt als Wille und Vorstellung” (1818), werd aanvankelijk bijna genegeerd. Pas later in zijn leven kreeg hij erkenning, vooral door bewonderaars als Nietzsche, Wagner en later Freud. Hij leefde een teruggetrokken bestaan in Frankfurt, samen met zijn poedel, en stierf op 72-jarige leeftijd.

Kern van zijn denken: De wereld is een voorstelling. Alles wat we ervaren is gekleurd door onze geest. De wil is het fundament van alles. Die drijft mensen, dieren, planten – alles. Lijden is onvermijdelijk. Omdat verlangen nooit volledig bevredigd wordt. Verlossing ligt in ontzegging van de wil. Via kunst, ascese of meditatie (hij was beïnvloed door oosterse filosofieën zoals het boeddhisme).

Intermezzo: wat iemand me zei in Varanasi, India: dat teleurstelling komt door verwachtingen. Maar tja… verwachtingen niet meer hebben, hoe doe je dat?

Waarom is hij nog steeds belangrijk? Zijn ideeën beïnvloedden psychologie, kunst, literatuur en muziek. Hij was een van de eerste westerse filosofen die oosterse denkwijzen serieus nam.